Schakelaars

Stel een vraag over schakelaars op BulkForum

soorten schakelaars

lichtschakelaar

Een schakelaar is in elektrische zin een "verbinder" waarbij vaak twee geleidende delen met elkaar verbonden worden (ook maken genoemd). Omgekeerd kan een schakelaar de stroomkring juist verbreken (kortweg breken). De bekendste is de lichtschakelaar in huis waarmee een lamp "aan" of "uit" gedaan kan worden.

In allerlei moderne apparatuur worden digitale schakelaars toegepast. De processor van een computer bestaat in wezen uit miljoenen digitale schakelaars (flip-flops). Hiermee worden vervolgens signalen verwerkt, waarbij het maken van een verbinding een logische "1" vertegenwoordigt (bij een lichtschakelaar "aan") en het verbreken van een verbinding een logische "0" (bij een lichtschakelaar "uit"). Op de manier wordt informatie ook in computergeheugens opgeslagen; de geheugens "onthouden" welke schakelaars "aan" of "uit" staan ("1" of "0")

Niet alle schakelaars kennen slechts twee toestanden. Er zijn ook schakelaars, zoals de schuifschakelaar en de draaischakelaar, die op meer dan twee punten een verbinding maken of breken. Deze kan men beschouwen als samengestelde schakelaars die wel tussen twee toestanden schakelen, net zoals een willekeurig getal uit het decimale talstelsel kan worden omgezet in een getal uit het binaire talstelsel.

Gewone schakelaars vertonen een verschijnsel dat denderen heet – het kortstondig meerdere malen achtereen maken en verbreken van het contact – en dat in digitale schakelingen hinderlijk kan zijn.

Uitvoeringen

Er bestaan verschillende soorten schakelaars, waaronder heel speciale zoals de tijdschakelaar, de reedschakelaar en de kwikschakelaar. We kennen ook spaarschakelaars, schemerschakelaars en hotelschakelaars. Bij deze laatste schakelaar is het mogelijk op twee of meer punten de stroomkring te verbreken of weer te herstellen.

Druk- of momentschakelaar: Een drukschakelaar of 'drukknop' is een terugverende schakelaar die verbinding maakt of breekt als hij ingedrukt wordt. De meeste deurbellen en veel aan/uit-knoppen op computers zijn voorbeelden van drukknoppen. Een drukknop maakt een contact, of verbreekt het contact zolang men die knop ingedrukt houdt. Als bij het loslaten van de knop de schakeltoestand van het contact niet meer verandert, dan spreekt men van een schakelaar.
Foliedrukknop: Een foliedrukknop is dun en bestaat uit kunststoflagen met een matrix van metaallagen ertussen. Op de punten waar de toetsfunctie voorzien is, kunnen de metaallagen door samendrukken van alle lagen contact met elkaar maken.
Schuifschakelaar: Een schuifschakelaar of 'schuifknop' is een schakelaar die verbinding maakt of breekt wanneer een deel ervan opzij geschoven wordt. Op veel radio's kan men tussen verschillende banden kiezen met een dergelijke schuifknop. Er zijn vaak drie, vier of meer standen.
Draai- of walsschakelaar: Een draaischakelaar of 'draaiknop' is een schakelaar die tussen verschillende verbindingen kan schakelen doordat eraan gedraaid wordt. In wasmachines waarop men verschillende wasprogramma's kan kiezen, gebeurt dit vaak met een dergelijke draaiknop.
Tuimelschakelaar: Een tuimelschakelaar is een schakelaar die een verbinding maakt of verbreekt als de stand van de hefboom ervan gewijzigd wordt. Bekende tuimelschakelaars zijn de richtingaanwijzers in auto's. De meeste uitvoeringen hebben twee of drie standen.

Tastgevoelige lamp

Tastschakelaar: Een tastschakelaar wordt in werking gezet door aanraking met bijvoorbeeld de hand, waarbij er geen sprake is van de wijziging van de stand van een mechanische schakelaar.
Voetschakelaar: Een voetschakelaar schakelt als men met er met de voet druk op uitoefent. Dit soort schakelaars wordt veelal door gitaristen op het podium gebruikt.
Kwikschakelaar: Een kwikschakelaar is een schakelaar in de vorm van een glazen buisje met twee contacten waarin zich kwik bevindt, dat verbinding maakt als de schakelaar in een bepaalde stand gehouden wordt. Dit kan doordat kwik een goede geleider is voor elektrische stroom. In conventionele thermostaten wordt een kwikschakelaar nog wel toegepast, maar wegens milieubezwaren is dit in moderne thermostaten niet meer toegestaan.
Reedschakelaar: De reedschakelaar of reed-contact is een schakelaar die ingeschakeld wordt, indien er een magneet dicht in de buurt komt. Ze worden bijvoorbeeld gebruikt in de opnemer van fietscomputers.
Eenfunctieschakelaar: Een eenfunctieschakelaar wordt gebruikt door personen met een lichamelijke handicap. Het is bijvoorbeeld mogelijk om met één eenfunctieschakelaar de computer volledig te bedienen. Dit gebeurt door de verschillende opties (bijvoorbeeld letters) te scannen.
Tijdschakelaar of schakelklok: Een schakelaar met een ingebouwde klok, die op een van tevoren vastgesteld tijdstip, of een reeks ingestelde tijdstippen, in- of uitschakelt. Er bestaan zowel mechanische tijdschakelaars als volledig elektronische. Tijdschakelaars worden onder andere gebruikt bij ovens, wasmachines, straatverlichting en aquariums. Men spreekt ook wel van tijdklok, maar dat woord is een merkwaardige constructie.
Radioknoppen: Dit is een combinatie van schakelaars waarvan er altijd een ingedrukt is. Door een van de schakelaars in te drukken zal een andere schakelaar vrijkomen. Deze schakelaars treft men vaak aan op oudere radio's en televisies.
Olieschakelaar: Dit soort schakelaars wordt gevonden in het hoogspanningsnet. De behuizing van de schakelaar is gevuld met olie om te verhinderen dat er bij het schakelen van een sterke gelijkstroom een vlamboog ontstaat.
Nuldoorgangsschakelaar: Ook deze schakelaar is bedoeld voor het schakelen van hoge stromen. De constructie zorgt ervoor dat precies op het moment van de nuldoorgang van de wisselstroom wordt geschakeld. In tegenstellng tot de vorige is deze schakelaar alleen voor wisselstroom geschikt.
Wisselschakelaar: Deze schakelaar heeft drie contacten (P, X en Y) waarbij de verbinding PX of PY wordt gemaakt. Wordt gebruikt in woningen om een lamp met twee of meer schakelaars te kunnen bedienen.
Kruisschakelaar: Deze schakelaar heeft vier contacten (P, Q, X en Y) waarbij hetzij de verbindingen PX en QY, hetzij PY en QX worden gemaakt. Wordt in combinatie met twee wisselschakelaars gebruikt om een lamp met drie of meer schakelaars te kunnen bedienen. Is ook geschikt om een gelijkspanning om te polen.
Serieschakelaar: Twee enkelpolige schakelaars in een behuizing, vaak met een gemeenschappelijk contact.
Scheider of scheidingsschakelaar: Deze mag alleen bediend worden als er geen stroom loopt en dient om een deel van de installatie voor onderhoud spanningsvrij te maken.
Wandcontactdoos: Een wandcontactdoos of 'stopcontact' is strikt genomen geen schakelaar, maar wordt vaak als zodanig gebruikt. Met name bij verplaatsbare apparaten, zoals een looplamp.
ATEX schakelaars: Elektrische onderbrekers die voldoen aan de Europese normen voor explosiegevaar.

Symbolen

In een ontwerptekening van een elektrische installatie worden de symbolen gebruikt die u links in de afbeeldingen ziet. De functie van de schakelaars blijkt in het midden van de afbeeldingen.

Rechts is de constructie met een vierstandendraaischakelaar, zoals men die in oudere woningen (tot 1950) nog wel aantreft. De ronde wals kan steeds 90 graden verdraaid worden.